‘भारतको ब्रिटिशकालीन रणनीतिले नेपाललाई अर्को सिक्किम बनाउने खतरा’

काठमाडौं—भारतको नाकाबन्दीले नेपालमा संकट गहिरिँदै गइरहेको बेला चीनका नेपाल विज्ञहरूले ‘भारतीय हस्तक्षेप धेरै गम्भीर रहेको’ बताएका छन्। बेइजिङका वरिष्ठ नेपाल विज्ञ प्रोफेसर वाङ होङवेले भारतको ब्रिटिशकालीन रणनीतिले नेपाललाई अर्को सिक्किम बनाउने खतरा रहेको बताए।


बेइजिङ इन्टरनेशनल युनिभर्सिटिको इण्डिया रिसर्च सेन्टरले गत साता आयोजना गरेको नेपालसम्बन्धी पहिलो सम्मेलनमा प्रोफेसर वाङ लगायतका विज्ञ र सरकारी अधिकारीहरूले नेपाल–भारत सम्बन्धका विभिन्न आयामबारे आफ्नो धारणा राखे। बेइजिङमा नेपाल मामिलाका 'प्राधिकार विज्ञ' मानिने वाङ होङवेले नेपालबारे लामो अनुसन्धान गरी पुस्तक लेखेका छन्।

'भारतले ब्रिटिशकालीन दक्षिण एसिया रणनीतिलाई जन्मजात नै निरन्तरता दिएको छ र हिमालय दक्षिणको भूभागलाई आफ्नो सैन्य क्षेत्र मानेको छ' दिल्लीको यो नीति नै नेपाल–भारत सम्बन्धमा मुख्य समस्याका रुपमा रहेको इन्गित गर्दै प्रोफेसर वाङ होङवेले भने, 'नेपालमा भारतको हस्तक्षेप धेरै गम्भिर छ, भारतका केही सेवानिवृत्त अधिकारीहरूले त नेपाल दोस्रो सिक्किम बन्नुपर्छ भनेका छन्।'

'भारत र नेपालबीचको सिमा विवाद र चीनको दक्षिण एसिया नीतिका चुनौती' विषय रहेको सम्मेलनको अध्यक्षता बेइजिङ इन्टरनेशनल युनिभर्सिटिस्थित इण्डिया रिसर्च सेन्टरका कार्यकारी निर्देशक सु लीयङले गरेका थिए । सुका अनुसार प्रोफेसर वाङले नेपाल–भारत सम्बन्ध दाजुभाई र नेपाल–चीन सम्बन्ध मित्रको रुपमा परिभाषित गरिँदै आएको बताए।

'भूगोल र साँस्कृतिक सामिप्यताले नेपाल–भारतबीचको सम्बन्ध दाजुभाईको जस्तो छ भने चीन–नेपाल छिमेकी मित्र राष्ट्र हुन्', वाङलाई उद्धृत गर्दै निर्देशक सुले भने, 'त्यसैले छोटो समयमा चीनले नेपालमा भारतको प्रभावलाई प्रतिस्थापन गर्न सक्दैन ।'

संविधानमा मधेशको मागलाई उचित सम्बोधन गर्न दबाब दिने क्रममा भारतले नेपालमाथि अघोषित नाकाबन्दी गरेसँगै बेइजिङमा नेपालको विषयलाई लिएर सरकारी र विज्ञ तहमा निरन्तर छलफल भइरहेको छ । संविधानको स्वागत गर्दै मधेशी र थारु आन्दोलनकारीको माग वार्ताद्वारा समाधान गर्न सुझाव दिएको चीनले अहिलेको संकटमा नेपाल सरकारलाई आवश्यक सबै सहयोग गर्न तयार रहेको बताइसकेको छ । पछिल्लो समय मधेलाई छुट्टयाउने अभिव्यक्ति आउन थालेपछि चीनले 'राष्ट्रिय स्वतन्त्रता, सार्वभौमिकता तथा भौगोलिक अखण्डता रक्षाका लागि नेपालले गरेका प्रयासहरूमा आफ्नो साथ रहने' प्रतिवद्धता फेरी दोहोर्याएका छन्।

बेइजिङमा पहिलो पटक २७ अक्टोबरमा आयोजना गरिएको नेपाल सम्मेलनमा चीनको विदेश मन्त्रालय, चाइना एकेडेमी अफ सोसल साइन्स, सिआईसिआईआर लगायतका थिङ्कट्याङक सम्वद्ध विज्ञहरू सहभागी भएका थिए । सम्मेलनमा नेपालका लागि पूर्व चिनियिाँ राजदूत चेङ सुयोङले चीन, नेपाल र भारतबीच त्रिदेशीय आर्थिक करिडोर निर्माणको पहल भइरहेको र त्यसले बेइजिङमाथि ठूलो जिम्मेवारी थपेको उल्लेख गर्दै नेपाललाई अहिले छिमेकीबाट आर्थिक लगायतका सहयोग आवश्यक रहेको बताए ।

साउथवेष्ट युनिभर्सिटिस्थित हिमालय इन्स्टिच्यूटका कार्यकारी निर्देशक सुन लीझाउले नेपालका राजनीतिक पार्टीहरू र राजाको शासनबारे चर्चा गर्दै नेपालमा चीनको सहयोग तिब्बतको सुरक्षासँग पनि सम्बन्धित रहेको खुलाए । चीनको राज्यपरिषद् अन्तर्गतको अनुसन्धान संस्थाका विज्ञ झेङ गाङले चीनको दक्षिण एसिया भूरणनीति तथा 'एक पेटी एक मार्ग' नीतिमा नेपालको भूमिका महत्वपूर्ण हुने उल्लेख गरे ।

हवेइ युनिभर्सिटि अफ इकोनोमिक्स एण्ड विजनेशस्थित नेपाल अनुसन्धान केन्द्रका उपनिर्देशक सु बीन झाङ, रेन्मिन युनिभर्सिटिका पीएचडी फेलो रुपक सापकोटा लगायतले नेपाल–भारत सम्बन्ध र चीनको दक्षिण एसिया नीतिबारे आफ्नो धारणा राखेको कार्यक्रममा चीनका करिब ४० जना विज्ञ सहभागी थिए ।nagariknews